25 februari 2025

Kritiek krijgen is voor de meeste mensen geen feestje. Of het nu gaat om een opmerking van je leidinggevende, een collega of een klant: het kan je onzeker maken of frustreren. Maar als je er op de juiste manier mee omgaat, kan kritiek je ook helpen groeien.

Inhoud

Wat is kritiek?

Kritiek is feedback op jouw gedrag, prestaties of werkwijze. Dit kan opbouwend bedoeld zijn, maar komt soms ook onvriendelijk of ongewenst over. Uiteindelijk is het een mening en kun je zelf bepalen wat je ermee doet: neem je het mee of laat je het liggen.

Waarom kritiek krijgen lastig is

Kritiek voelt vaak vervelend, zelfs als het goed bedoeld is. Ons brein is namelijk geprogrammeerd om negatieve opmerkingen zwaarder te laten wegen dan positieve. Dit is een eeuwenoud ingebakken overlevingsmechanisme: vroeger was het nu eenmaal belangrijker om gevaar op te merken dan complimenten te ontvangen.

Daarnaast kan feedback onze fight, flight of freeze-reactie activeren. We voelen ons aangevallen, willen ons verdedigen of blokkeren juist volledig. Dit instinct is begrijpelijk, maar niet altijd handig op de werkvloer.

Als je kritiek leert zien als een kans om te leren in plaats van een aanval, wordt het veel makkelijker om ermee om te gaan.

Wat je vooral niet moet doen

Je eerste reactie op kritiek is vaak instinctief. Maar sommige reacties maken de situatie alleen maar lastiger. Dit kun je beter vermijden:

Emotioneel reageren – Boos worden, geïrriteerd reageren of een sneer teruggeven maakt het gesprek meteen moeilijker. Dit sluit de deur voor een constructief gesprek.
Direct in de verdediging schieten – “Ja, maar dat komt omdat…” zorgt ervoor dat je de kritiek afweert zonder er echt naar te luisteren.
Alles ontkennen – Zeggen dat iets ‘niet zo is’ zonder erbij stil te staan, beëindigt direct het gesprek waardoor je de kans mist om een ander perspectief te zien.
Kritiek persoonlijk opvatten – Kritiek gaat over wat je doet, niet over wie je bent. Door het los te koppelen van je eigenwaarde, kun je er objectiever naar kijken.
Het zien als een aanval – Kritiek kan bot of ongenuanceerd klinken, maar vaak is het niet lelijk bedoeld. Probeer door de toon heen te luisteren naar de boodschap.
Meteen een oplossing bedenken – Spring niet te snel in de oplossingsmodus. Vaak wil iemand gewoon dat je luistert en meegeven wat er de volgende keer anders kan, zonder dat er een oplossing nodig is.
Kritiek negeren – Als je elke opmerking wegwuift, loop je de kans mis om te groeien en beter te worden.

Stappenplan voor omgaan met kritiek

Wil je beter leren omgaan met kritiek? In deze stappen leggen we uit hoe het óók kan.

Stap 1. Luister actief

De eerste en belangrijkste stap: echt luisteren. Vaak zijn we geneigd om direct in de verdediging te schieten of een uitleg te geven. Maar door eerst goed te luisteren, geef je de ander de ruimte om zijn punt te maken.

Laat zien dat je luistert door oogcontact te maken, af en toe te knikken of kort te bevestigen (bijvoorbeeld door te ‘hummen’).

Wat je dus niet moet doen:

Meteen in de verdediging schieten: “Ja, maar…”
Ontkennen zonder luisteren: “Dat is niet zo!”
Direct verklaringen geven: “Dat komt doordat…”

Onthoud dat feedback over de ervaring van de ander gaat. Luisteren betekent niet dat je het er meteen mee eens hoeft te zijn, maar wél dat je de ander serieus neemt.

Stap 2. Vat samen en vraag door

Voordat je reageert, check je eerst of je de boodschap goed hebt begrepen. Dit voorkomt misverstanden en laat zien dat je de ander serieus neemt.

Een korte samenvatting kan helpen:

“Als ik het goed begrijp, vind je dat dit beter kon?”
“Je bedoelt dat je het niet eens bent met hoe ik dit heb aangepakt?”

Door vragen te stellen, zoals “Wat bedoel je precies?” of “Kun je een voorbeeld geven?”, krijg je een beter beeld van de situatie en kun je een gerichte reactie geven.

Stap 3. Laat merken wat het met je doet

Kritiek kan even binnenkomen, en dat is normaal. Laat de ander weten hoe het op je overkomt. Dit hoeft niet dramatisch te zijn, maar een korte, eerlijke reactie helpt om het gesprek open en menselijk te houden.

“Hier schrik ik van.”
“Dat had ik zelf niet zo ingeschat.”
“Dit komt een beetje onverwacht.”

Door dit te benoemen, geef je jezelf ook even de ruimte om na te denken over je reactie.

Stap 4. Geef de ander ruimte om te praten

Soms zijn we zo bezig met onze eigen reactie, dat we vergeten om de ander ook de kans te geven verder te praten. Laat bewust een korte stilte vallen.

Wacht een paar seconden voordat je iets zegt.
Haal rustig adem voordat je antwoord geeft.
Geef de ander de ruimte om nog iets toe te voegen.

Door niet direct te reageren, voorkom je dat het gesprek een discussie wordt. In plaats daarvan ontstaat er een open dialoog.

Stap 5. Denk na over de feedback

Niet alle kritiek is terecht, maar het is goed om er serieus over na te denken. Stel jezelf een paar vragen:

Op welke punten kan de ander gelijk hebben?
Waar herken ik me wel of juist niet in?
Ben ik bereid om mijn gedrag aan te passen?

Soms is het handig om niet meteen te reageren, maar even de tijd te nemen om over de feedback na te denken. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Ik wil hier even over nadenken. Laten we er later op terugkomen.”

Stap 6. Zoek samen naar een oplossing

Feedback is geen eindpunt, maar een kans om te verbeteren. Bespreek samen wat je anders kunt doen en hoe jullie het voortaan beter kunnen aanpakken.

Vraag de ander om input:

“Wat zou jij een betere aanpak vinden?”
“Wat verwacht je van mij in de toekomst?”

Of stel zelf iets voor en check of de ander zich daarin kan vinden:

“Wat ik zou kunnen doen, is… Hoe zie jij dat?”
“Laten we afspreken dat we dit de volgende keer anders aanpakken. Werkt dat voor jou?”

Door samen tot een oplossing te komen, zorg je ervoor dat er iets positiefs vooruitkomt uit de kritiek .

Stap 7. Bedank de ander

Het is misschien niet je eerste reactie, maar feedback ontvangen is een kans om te groeien. En voor de ander is het vaak ook niet makkelijk om kritiek te geven.

Laat daarom weten dat je het waardeert.

Zeg bijvoorbeeld:

“Dank je voor je eerlijkheid, ik ga ermee aan de slag.”
“Fijn dat je dit zegt, ik waardeer dat je het bespreekbaar maakt.”

Zo eindigt het gesprek op een positieve manier en laat je zien dat je openstaat voor groei.

In het kort

Het kan lastig zijn om deze stappen meteen toe te passen, vooral in het moment zelf. Daarom nog even een korte samenvatting:

Luister goed: onderbreek niet en laat merken dat je luistert.
Vat samen en vraag door: check of je de boodschap goed begrijpt.
Laat merken wat het met je doet: benoem kort je reactie.
Geef de ander ruimte voor om te praten: laat stiltes vallen.
Denk na over de feedback: bepaal wat je ermee doet.
Zoek samen naar een oplossing: maak het constructief.
Bedank de ander: sluit positief af.

Ontwikkel je communicatieve vaardigheden

Omgaan met kritiek is een vaardigheid die je goed kunt trainen. Door te oefenen in een veilige omgeving, leer je hoe je op een professionele manier feedback ontvangt en geeft.

Wil je hiermee aan de slag? Schrijf je dan in voor de cursus Effectief communiceren op de werkvloer of de training Feedback geven. Zo leer je hoe je lastige gesprekken makkelijker en constructiever maakt.