Bij werkplekleren is de werksituatie het uitgangspunt en is het leren erop gericht om de werksituatie te verbeteren door bijdrage van de medewerker. Samen leren, presteren en groeien is hierbij de basis. De werknemer is verantwoordelijk voor zijn eigen leerproces en werksituaties worden omgezet naar leersituaties.
Inhoud
Wat is werkplekleren?
Na het voltooien van je (vak)opleiding ben je afgestudeerd. Maar nog lang niet uitgeleerd! Uit verschillende onderzoeken blijkt dat we de meeste kennis en vaardigheden aanleren op de werkplek.
Leren is voor medewerkers daarom een continu proces dat gedurende hun hele loopbaan doorgaat.
Een eenduidige definitie voor werkplekleren is er niet, maar je zou kunnen zeggen dat het een sociaal en individueel leerproces is. Een proces waarin je niet alleen vakinhoudelijke competenties maar ook zogenoemde soft skills en niet-technische vaardigheden aanleert die je nodig hebt om je functie goed uit te kunnen oefenen.
Bij de term werkplekleren kun je denken aan:
- Instructies op de werkvloer
- Coaching
- Kennis overdracht van een collega
- Intervisie
- Zelfsturende teams
- Reflectiegesprekken
Door werknemers (en startenden) op de arbeidsmarkt gezamenlijk te stimuleren hun vaardigheden uit te breiden en te blijven investeren in hun ontwikkeling, werken we allemaal mee aan de duurzame inzetbaarheid van mensen en het succes van bedrijven.
Vormen van werkplekleren
Er zijn verschillende manieren van leren. Een veel gebruikt onderscheid dat gemaakt wordt is die tussen formeel, informeel en non-formeel leren.
- Formeel leren: Het leren van een leraar die kennis overdraagt via een onderwijs- of opleidingsinstituut. De nadruk ligt hierbij op de overdracht van kennis, maar ook vaardigheden en houdingen maken hier onderdeel van uit. Het leren vindt structureel plaats binnen vastgestelde grenzen, eisen en tijd.
- Informeel leren: Hierbij gaat het met name om spontane kennisoverdracht zonder georganiseerde methode. Leren door het te doen dus.
- Non-formeel leren: Leren buiten de schoolomgeving maar wel op een gestructureerde en georganiseerde manier. Een voorbeeld hiervan zijn werkgerelateerde cursussen en zelfontwikkeling via bedrijfsopleidingen.
Waarom werkplekleren?
Nu je weet welke vormen van leren er zijn en wat werkplekleren is, vraag je je misschien af wat eigenlijk het nut van werkplekleren is. Deze praktische vorm van leren heeft een aantal bijzondere voordelen.
1. Leervormen volgen elkaar op
De ene vorm van leren kan niet vervangen worden door de andere. Het vult elkaar aan en volgt elkaar op. De basis ligt vaak in een schoolomgeving waar een formeel leeraanbod gegeven wordt. Vervolgens worden kennis en vaardigheden opgedaan op de werkvloer door middel van werkplekleren (informeel leren), aangevuld met coaching, training en cursussen gedurende de loopbaan (non-formeel leren).
Medewerkers die een formele training hebben gevolgd besteden statistisch gezien meer tijd aan werkzaamheden waarvan ze leren. Dit onderschrijft dat een combinatie van formeel, informeel en non-formeel leren tot de meest gemotiveerde en betrokken werknemers lijdt.
2. Opleiding alleen is niet genoeg
Werkplekleren begint op de eerste werkdag van de nieuwe medewerker. Deze komt vers van school en komt er al snel achter dat de formeel opgedane kennis niet toereikend is om in te kunnen spelen op de snel veranderende technieken, kennis en inzichten. Dat maakt het leren een continu proces dat niet stopt na het afronden van de opleiding.
3. Snelle technologische veranderingen
Ontwikkelingen volgen zich sneller op dan de leerstof aan kan. Van medewerkers wordt gevraagd dat ze zich blijven ontwikkelen in een wereld van technologische ontwikkeling, automatisering, robotisering en kunstmatige intelligentie.
4. Duurzame inzetbaarheid
Continu leren is belangrijk voor de duurzame inzetbaarheid van medewerkers voor bedrijven. Dit wordt nog versterkt door externe facturen als de vergrijzing en de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Van medewerkers wordt gevraagd gedurende hun hele loopbaan in de ‘leerstand’ te blijven om hun kennis en vaardigheden op peil te houden. Daardoor kunnen ze efficiënter en langduriger ingezet worden door hun werkgever.
5. Actief blijven
Jezelf blijven ontwikkelen is niet alleen belangrijk om aantrekkelijk te blijven op de arbeidsmarkt maar het zorgt er ook voor dat je niet passief wordt in je werk. Door hetzelfde werk lang routinematig uit te blijven voeren ontstaat mentale slijtage en heeft de medewerker moeite om zich bij veranderingen aan te passen.
Succesfactoren
Niet elke organisatie is even geschikt voor werkplekleren. Het succes van werkplekleren is afhankelijk van deze vier belangrijke factoren.
1. Structuur van de organisatie
Bij bedrijven met een sterk hiërarchische structuur krijgen medewerkers taken van bovenaf in de organisatie opgelegd. Leren en ontwikkelen wordt in dit type bedrijf vaak uitsluitend mogelijk gemaakt en gestimuleerd voor hoger personeel en management. Werkplekleren komt in een dergelijke organisatie niet goed uit de verf.
Organisaties die kiezen voor een decentrale organische structuur kunnen beter inspelen op snelle veranderingen. In deze omgeving worden beslissingen door diverse lagen van het management genomen en medewerkers worden gestimuleerd zelfredzaam te zijn. Zij hebben daardoor de ruimte om zelf mee te denken en zelfstandig beslissingen te nemen. Het werkplekleren wordt hiervoor effectiever ingezet en gebruikt.
Kort gezegd werkt werkplekleren het beste als medewerkers:
- Werkzaam zijn in een veilig maar uitdagend leerklimaat
- Fouten mogen maken om hiervan te leren
- Werkzaam zijn in een bedrijf dat open communiceert
- Voldoende tijd en ruimte hebben om nieuwe dingen te proberen
- Een HR afdeling in hun bedrijf hebben waarbij het leren en ontwikkelen van medewerkers centraal staat
2. De condities op de werkplek
Uitdaging en een verandering in de werkzaamheden draagt bij aan werkplekleren. Autonome medewerkers die zelf mee mogen denken, eigen verantwoordelijkheid en de bevoegdheid om zelf beslissingen te mogen nemen hebben zullen beter gemotiveerd zijn. En hun bereidheid tot leren wordt hier automatisch mee vergroot.
Ook de inrichting van de werkplek en goede voorzieningen voor de medewerkers kunnen van elkaar leren bevorderen. Denk hierbij aan:
- Kennis delen binnen het bedrijf door de organisatie van bijeenkomsten
- Plekken creëren waar medewerkers elkaar informeel kunnen ontmoeten
- Makkelijke toegang voor medewerkers tot digitale / online middelen. Denk hierbij ook aan toegang tot handleidingen en werkprocessen.
- Communicatie bevorderen door de inrichting van de werkplekken (kantoortuinen, bureauopstelling)
3. Sociale ondersteuning
Tot slot zijn ook de mensen een essentieel onderdeel van de organisatie. Er zijn verschillende mensen in een organisatie die bij kunnen dragen aan de leerinfrastructuur:
- Collega’s: kennis delen, onderlinge betrokkenheid, beantwoorden van vragen
- Leidinggevende: coaching en functioneringsgesprekken
- Professionele begeleiding (mentor, coach of werkplekbegeleider): ondersteuning, begeleiden van competenties, gespreksvaardigheden en het belang van werkplekleren overdragen.
4. Persoonlijke kenmerken
Een organisatie kan voor ideale leeromstandigheden zorgen, maar uiteindelijk is het de medewerker zelf die bepaald of hij hier gebruik van wil maken. Afhankelijk van de persoonskenmerken van de medewerker kunnen bepaalde vormen van leren minder goed of juist beter aanslaan.
Hierbij kunnen we onderscheid maken tussen:
- Persoonlijke kenmerken: leeftijd, culturele achtergrond, opleidingsniveau
- Professionele achtergrond: type arbeidscontract, functie
- Individueel kenmerken: proactieve houding, bereidheid om te leren, hoe iemand omgaat met feedback.
Weetjes over werkplekleren
- Coaching past beter bij jongere minder ervaren medewerkers.
- Oudere en ervaren medewerkers voelen meer voor informatie verzamelen.
- De ontwikkeling van oudere medewerkers kan belemmerd worden door ze een negatief stereotype stempel te geven (op zijn retour, jaren uitzingen etc)
- Hoger opgeleiden leren vaker formeel en werken graag in beroepen waar veel verandering optreed.
- Lager opgeleiden hebben meer profijt bij werkplekleren.
- De weerstand tegen leren is het grootst bij laag opgeleiden, extra coaching en begeleiding zijn daarom wenselijk.
- Hoe groter het zelfvertrouwen van de medewerker hoe eerder hij bereid zal zijn nieuwe uitdagingen aan te gaan. Het zelfvertrouwen kan vergroot worden door positieve ervaringen en steun vanuit je (werk)omgeving.
Praktische tips voor succes
Wil je als bedrijf aan de slag met werkplekleren? Dit zijn enkele werkvormen en activiteiten om doelgericht met werkplekleren aan de slag te gaan:
- Laat werkplekinstructies geven door een collega of leidinggevende. De focus hierbij ligt op het praktisch nut.
- Introduceer een dagstart: het team kan kort sparren over de werkdag en taken.
- Zorg voor inwerkprogramma’s die nieuwe medewerkers snel en correct op de hoogte brengen van de gang van zaken.
- Voer een 360-graden feedback in, dit helpt bij het reflecteren op eigen functioneren.
- Geef het werk zo vorm dat collega’s met elkaar in gesprek kunnen blijven. Dit is een ideale bron van informatie en gedachten overdracht.
- Introduceer performance support tools zoals, werkinstructies, instructie video’s en FAQ’s. Dit zijn middelen die het werk ondersteunen.
Onderstaande tips zijn meer van algemene aard om werkplekleren nog meer te stimuleren:
- Geef medewerkers meer vrijheid bij het kiezen van hun werkzaamheden
- Maak duidelijk dat het stellen van vragen vrij staat en juist gewaardeerd wordt
- Organiseer ontmoetingen waar medewerkers ervaringen uit kunnen wisselen, kennis kunnen delen en praktijkvoorbeelden kunnen bespreken
- Reageer positief op input van de medewerker in een bespreking
- Biedt mogelijkheden voor coaching en begeleiding
- Stimuleer een zelfstandige houding door opbouwende feedback te geven
- Investeer in training en bijscholing
- Waardeer gewenst bedrag
- Stimuleer samenwerking tussen collega’s
- Laat projecten of experimenten aansluiten bij de persoonlijke talenten van de medewerker
- Faciliteer leidinggevende in hun coachende rol
- Stel leren en ontwikkelen centraal in het bedrijf
- Functioneringsgesprekken zijn effectiever als er ook ruimte is voor reflectie en discussie met als doel om tot een gezamenlijk standpunt te komen.
Lees ook: 9 tips om werkplekleren te stimuleren binnen je organisatie
Leer werkplekleren
Wil je werk maken van werkplekleren? IPV Training & Advies biedt verschillende trainingen aan. Deze trainingen zijn klassikaal te volgen op verschillende locaties in Nederland, kunnen incompany bij jouw bedrijf gegeven worden of kunnen online gevolgd worden via een virtual classroom. Ze zijn allemaal praktisch ingesteld en resultaatgericht.
Cursus praktijkopleider
Met de juiste begeleiding ontwikkelen leerlingen zich tot waardevolle collega’s binnen je organisatie. Als praktijkopleider ben je verantwoordelijk voor een goede organisatie van het leerproces. En in sommige organisaties ook voor de daadwerkelijke begeleiding op de werkvloer.
Training Werkplekbegeleider
Je bent een expert in je vakgebied en hebt de nodige kennis en vaardigheden. De volgende generatie kan dus veel van je leren. Maar hoe geef je dit zo goed mogelijk door? Tijdens deze training leer je de vaardigheden om studenten zo goed mogelijk te begeleiden op de werkvloer.
Training Kwalificerend beoordelen
De stagiairs die in jouw organisatie werken, verwachten aan het eind van de periode een beoordeling. Na deze 1-daagse training weet je hoe je een objectieve eindbeoordeling geeft over de beroepspraktijkvorming (BPV) en de competentieontwikkeling van leerlingen.
